آزادی نفتکش حامل نفت ایران در جبل الطارق و عدم همراهی کشورهای دیگر با آمریکا این سوال را مطرح کرده که واشنگتن در تقابل با تهران و راهبرد مقاومت فعال ایران و بازدارندگی ناشی از آن، تا چه حد در توقیف احتمالی مجدد این کشتی توانایی اقدام دارد.
نفتکش «آدریان دریا 1» که سابقا «گریس 1» نام داشت، یکماه و نیم پس از توقیف توسط انگلیسیها در جبل الطارق آزاد شد و هم اکنون در آبهای بینالمللی در حرکت است. گزارشهای رسانهای حکایت از آن دارد که مسیر این نفتکش به سمت یونان است، اما جزئیات دقیقی در این خصوص ارائه نشده است.
آزادی این کشتی که بیش از 2 میلیون بشکه نفت ایران را حمل میکند با کش و قوسهای فراوانی همراه بود؛ به ویژه که آمریکاییها برای ادامه توقیف آن دست به دامن خواهش و فشار بر جبل الطارق شدند. آمریکا علاوه بر آن به تهدید خدمه کشتی هم پرداخت تا مانع از حرکت آدریان دریا شود. اما به رغم فشارها، این کشتی سرانجام آزاد شده و روز یکشنبه با حضور خدمه جدید به راه افتاد.
تقلای آمریکا برای جلوگیری از شکستی دیگر
رهایی آدریان دریا از توقیف عصبانیت کاخ سفید را برانگیخت. چرا که آمریکا تلاشهای خود برای محدودسازی صادرات نفت ایران را بر باد رفته میدید. از طرفی دیگر وقتی ابر قدرت دنیا دید منطقهای مانند جبل الطارق که جمعیت آن به زور به 35 هزار نفر میرسد، از آن حرفشنوی ندارد، آتش خشمش فزونتر شد. مایک پامپئو، وزیر خارجه آمریکا نهایتاً در واکنشی منفعلانه به این اتفاق گفت: «اتفاقی که افتاد، خیلی مایه تاسف است».
حتی در گزارشهای رسانهای چند روز اخیر رسانههای غربی نیز به این امر اذعان شده که به نظر میرسد کمتر کشوری باشد که دیگر از آمریکا حرف شنوی داشته باشد. در کنار این مسائل، آمریکا در دیگر تقابلهای چند وقت اخیر از جمله تلاش برای تشکیل ائتلاف خودخوانده دریایی در خلیج فارس و همچنین در همراه کردن اعضای شورای امنیت سازمان ملل در تازهترین نشست این شورا درباره ایران، ناکام بود.
عدم همراهی سایر کشورها باعث شد که آمریکا در مقام موضعگیری رادیکالتر شود. به همین دلیل خبری آمد که آمریکاییها حکم توقیف نفتکش را صادر کردهاند. همین باعث گمانهزنیها در این باره شد که آیا آمریکا بطور مستقیم برای توقیف نفتکش ایران ورود خواهد کرد یا نه. در همین بحبوحه، سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران روز دوشنبه گفت که ایران از طریق سفارت سوئیس در تهران رسماً درباره «عواقب بد» هر گونه اقدام برای توقیف کشتی ایرانی، به آمریکا هشدار داده است.
با توجه به تحولاتی که در ماجرای توقیف گریس 1 توسط انگلیس در جبل الطارق پیش آمد، احتمالاً هشدار ایران مربوط به بی پاسخ نگذاشتن اقدام احتمالی آمریکاست که چنین اتفاقی ریسک بالای درگیری طرفین را در بردارد، اتفاقی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا بخاطر ملاحظاتی همچون تردید در تقابل نظامی و یا توانایی نظامی برای کنترل پیامدهای اقدام در کنار تحولات سیاسی داخلی و بینالمللی به شدت از این تنش حذر میکند. ماجرای سرنگونی پهپاد آمریکایی در حریم هوایی ایران، منجر به گشوده شدن فصل و دوران جدیدی در تحولات منطقه و آزمون خوبی برای ناتوانی آمریکا در نشان دادن واکنش مناسب در منطقه بود.
از طرفی دیگر، اگر آمریکا بخواهد کشتی حامل نفت ایران را توقیف کند، همچنین باید بار حقارت پاسخ ایران را به دوش کشد. به همین دلیل است که آمریکایی فعلاً ریسک انجام چنین اقدام مخاطرهآمیزی را بر خود نمیتابند و راه دیگری را در پیش گرفتهاند. تندروی آمریکاییها در حال حاضر در مسیر فشار بر دیگران در عدم همکاری با کشتی ایرانی به پیش میرود. یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا گفت که واشنگتن به یونان در خصوص همکاری با این کشتی هشدار داده است. این مقام خارجی به رویترز گفته است: «هرگونه کمک یونان به نفتکش ایرانی ممکن است حمایت از سازمانهای تروریستی خارجی به شمار آید.»
بنا به دلایل فوق، سیاست مقاومت فعال ایران وضعیتی را ایجاد کرده است که احتمال اقدام علیه کشتی آدریان دریا چه توسط آمریکا، و چه توسط متحدان آن به شدت کم است. به عبارتی، تقلای واشنگتن برای فشار بر کشورهای دیگر به منظور ایجاد کمپینی از فشار علیه ایران نشان میدهد که سیاست مقاومت فعال ایران سدی را در برابر اقدام مستقیم آمریکا و متحدانش علیه ایران در منطقه ایجاد کرده است؛ چرا که این سیاستِ ایران، هزینه هر گونه ماجراجویی در قبال ایران را به شدت افزایش داده است.
شاید اگر مقاومت فعال ایران نبود، امروز انگلیس کشتی ایران را آزاد نکرده بود یا آمریکا به خود جرات توقیف کشتی ایران در آبهای بینالمللی را به خود میداد.
افزایش بازدارندگی ایران و تامین منافع با راهبرد مقاومت
البته این فقط آمریکا و انگلیس نبوده اند که پیام مقاومت فعال ایران را دریافت کردهاند. کشتی «هپینس 1» ایران که در ماه می به دلیل نقص فنی در بندر جده عربستان برای پارهای از تعمیرات پهلو گرفته بود، پس از تعمیر همچنان در گرو سعودیها بود. اما پس از توقیف نفتکش انگلیسی توسط ایران در خلیج فارس، سعودیها حساب کار به دستشان آمد و چند ساعت بعد هپینس 1 را آزاد کردند. کشورهای دیگر از جمله امارات هم، دست کم به ظاهر، عقبنشینی خود را نمایان ساختهاند.
در مجموع سیاست مقاومت فعال ایران باعث شده است که کشتیِ ایران در تلاطم امواج ضد ایرانی غرب جان سالم به در برده و خود را ایمن نگه دارد؛ حُسن این سیاست آن است که علاوه بر تامین منافع ملی، برای مخاطرات یا آسیبی ایجاد نکرده است. چه بسا که با افزایش هزینه اقدامات ضد ایرانی، مانع آسیبهای احتمالی شده است. به زبانی سادهتر این سیاست به صراحت اعلام میکند که هر اقدام ضد ایرانی در عرصههای مختلف بی پاسخ و بدون هزینه نخواهد بود. و این ادبیاتی است که جهان زورمدارِ غرب به خوبی با آن آشناست و از بد ماجرا فقط این زبان را میفهمد.